شگفتی هایی درباره مورچه ها - همه جا طنز و خنده

به گزارش همه جا طنز و خنده، فرهاد مانجو روزنامه نگار امریکایی که از سال 2008 تا سپتامبر 2013 میلادی در بخش فناوری روزنامه وال استریت ژورنال می نوشت در ژانویه 2014 میلادی به نیویورک تایمز پیوست. هم چنین، او از سال 2009 میلادی در رادیو عمومی ملی آمریکا مشارکت داشته است. مانجو درباره فناوری، رسانه های تازه، سیاست و جنجال های عرصه روزنامه نگاری نوشته است.

به گزارش همه جا طنز و خنده به نقل از نیویورک تایمز، در ماه سپتامبر دانشمندان دانشگاه هنگ کنگ نتیجه کامل ترین سرشماری از مورچه ها را منتشر کردند. اعداد به قدری بزرگ هستند که ساختگی به نظر می رسند. در این مطالعه تخمین زده شد که دست کم 20 کوادریلیون یعنی 20,000,000,000,000 مورچه در سیاره زمین وجود دارند. این مقدار حدود 2.5 میلیون مورچه برای هر انسان است. از آنجایی که این مطالعه مبتنی بر تقریبی محافظه کارانه برای مورچه هایی بود که در درختان زندگی می کنند و مورچه های زیرزمینی را در بر نمی گرفت. سرشماری تقریبا به طور قطع رقمی کم تر از تعداد واقعی مورچه ها را در نظر گرفته است. سابین نوتن نویسنده مقاله مرتبط با این پژوهش به نیویورک تایمز می گوید: اگر جمعیت بیش تری از مورچه ها وجود داشته باشند من تعجب نخواهم کرد.

اعداد مرا تحت تاثیر قرار دادند. همچون هر بچه دیگری من دوره ای از کودکی ام را با وسواس شدیدی نسبت به مورچه ها گذراندم و بعدازظهر های تابستانی بی سرانجام را در حیاط با مشاهده راز و عظمت زندگی مورچه ها سپری می کردم. چقدر تعدادشان باورنکردنی است چقدر زیبا سازماندهی کار های شان را انجام می دهند و چقدر به طرز وحشتناکی مشغول کار هستند.

چیزی که همیشه در خصوص مورچه ها مرا تحت تاثیر قرار می دهد شباهت میان آنان با انسان ها بود: آنان در جوامع زندگی می کنند همگی دارای شغل هستند و رفت و آمد های سخت روزانه به محل کار را تحمل می کنند.

بخش عمده ای از زندگی مورچه ها برای ما بی معنی به نظر می رسد و آن را نوعی از خود گذشتگی افتضاح و تسلیم فرد در برابر جمع قلمداد می کنیم. از دیدمان نوعی فقدان رهبری یا هماهنگی وجود دارد و زندگی شان به وسیله غریزه و الگوریتمی دیکته شده که از آن هوش جمعی بیرون می آید. روشی وجود دارد که آنان به وسیله پیغام های شیمیایی جهت یابی و ارتباط برقرار می کنند و جاده ای از علائم را از فرمون ها ایجاد نموده و هرگز در ترافیک گرفتار نمی شوند.

با این وجود، سرشماری چهار کوادریلیون مورچه باعث شد به گونه ای به مورچه ها بیاندیشم که پیش تر فکر ننموده بودم: به عنوان یک گونه اجتماعی که نه تنها به طور قابل توجهی متفاوت از نوع ما بلکه از بسیاری جهات بی تردید برتر از ما انسان ها هستند.

من مدام فکر می کنم مورچه ها نمونه ای برای انسان ها هستند که باید از آن الگوبرداری کنیم. مورچه ها طی ده ها میلیون سال تکامل دریافته اند که چگونه بدون این که دنیا اطراف خود را از بین ببرند به طور شگفت انگیزی ازدیاد پیدا کنند. در واقع، درست برعکس است: از آنجایی که آنان عملکرد بسیار مهمی را برای زیستگاه خود ارائه می دهند همان گونه که ای او ویلسون زیست شناس بزرگ و مشتاق مورچه ها زمانی در خصوص مورچه ها و سایر بی مهرگان نوشته بود: آنان موجودات کوچکی هستند که دنیا را اداره می کنند.

طبیعی است که به عنوان یک انسان گونه خود را به نوعی خاص بدانیم. با این وجود، با توجه به بسیاری از معیار های عینی مورچه ها برای زندگی روی زمین بسیار بیش از ما تاثیرگذار هستند. ویلسون اشاره نموده بود که اگر انسان ها از روی زمین محو شوند دنیا چندان به سمت بدتر شدن پیش نخواهد رفت. این در حالیست که اگر مورچه ها و سایر بی مهرگان از روی سیاره زمین حذف شوند تقریبا همه چیز دچار آسیب خواهد شد. مورچه ها خاک را هوادهی می کنند، دانه ها را حمل می کنند و به تجزیه یاری می کنند. تپه های تشکیل شده به وسیله آنان به عنوان واحه های مواد مغذی متراکم عمل می کنند که مبنایی برای طیف گسترده ای از زندگی هستند. با توجه به مرکزیت مورچه ها برای زندگی بر روی سیاره زمین بدون ذکر جمعیت بالای آنان آیا نباید بیشتر به مورچه فکر کنیم؟ مورچه ها پیچیده ترین و پیروز ترین اشکال زندگی هستند که سیاره زمین تا به امروز به خود دیده است.

البته انسان ها باهوش تر و بزرگتر از مورچه هستند و در 300 هزار سال گذشته یا مدت زمانی بیش تر از سلطنت گونه شان سیاره زمین را تسخیر نموده و منابع آن را تا حدی کنترل نموده اند کنترلی که شاید در تاریخ حیات بی نظیر باشد. با این وجود، در مقایسه با مورچه ها و سایر حشرات اجتماعی از جمله زنبور ها و موریانه ها رکورد ما انسان ها یک رویداد خنده دار است.

مورچه ها 140 میلیون سال است که وجود دارند. آنان یک ویژگی غالب تقریباً در هر زیست بوم زمینی بر روی سیاره زمین قلمداد می شوند و به نوعی مهندسان اولیه زیست بوم بوده اند. آنان مخترع واقعی چیز هایی هستند که ما به عنوان انسان سال ها به آن فکر نموده و در راه دستیابی به آن کوشش نموده ایم.

مورچه ها حداقل 60 میلیون سال است که کشاورزی می کنند. برای مثال، مورچه های برگ شکن برای گیاهان علوفه ای را تهیه می کنند که از آن برای پرورش قارچ ها استفاده می گردد. مورچه های دیگر از گله های شته نگهداری می کنند که از شیره گیاهان تغذیه می کنند. مورچه ها سپس ترشحات غنی از قند شته ها را به شیر تبدیل می کنند. مورچه ها هم چنین معماران چیره دستی هستند جنگجویان مهیبی که می توانند صلح را به وسیله قدرت حفظ کنند و حتی در سازش و نوعی دموکراسی مشارکت کنند.

مورچه ها همیشه همسایه های خوبی نیستند. اما حتی زمانی که از نظر اکولوژیکی مخرب قلمداد می شوند نیز نکات زیادی را در خصوص همکاری به ما انسان ها می آموزند. در طول یک قرن گذشته، مورچه آرژانتینی گونه ای مهاجم که از امریکای جنوبی به بسیاری از نقاط دنیا توسعه یافت و با تشکیل یک ساختار سازمانی شگفت انگیز و شاید از نظر تکاملی نو به عنوان ابر کلونی بر دنیا تسلط پیدا کرد.

سیاره زمین اکنون حاوی مستعمرات عظیمی از مورچه ها است که در آن این موجودات به طور آزادانه در بین لانه های مختلف که در فواصل بسیار بزرگ پخش شده اند حضور دارند. مورچه ها این کار را بدان خاطر انجام می دهند که در سازگاری با سرزمین های نو خود به طرز چشمگیری رویکرد تهاجمی شان را کاهش دادند و به گروه های بسیار بزرگتری تبدیل شدند. یک ابر کلونی مورچه های آرژانتینی تقریبا 6437 کیلومتر از ایتالیا تا اسپانیا را در بر می گیرد. به نقل از یک مطالعه این بزرگترین واحد تعاونی تا به امروز ثبت شده به وسیله همکاری و مشارکت است.

این نوع انعطاف پذیری اجتماعی بخش کلیدی پیروزیت مورچه ها است. تصور این که چند میلیون سال دیگر انسان ها هم چنان در میان اشکال حیات غالب سیاره حضور خواهند داشت سخت است. با این وجود، در خصوص مورچه ها شرایط چگونه خواهد بود؟ قطعا این موجودات تحمل خواهند شد.

کاترین پار و تام بیشاپ که هر دو بوم شناس هستند در مقاله ای که امسال میلادی منتشر شد این استدلال را مطرح کردند که حتی تغییرات آب و هوایی که لکه ننگ بزرگ ایجاد شده به وسیله ما انسان ها بر روی سیاره زمین است امکان دارد مصیبت بزرگی برای مورچه ها نباشد، زیرا طبق گفته آنان در آن مقاله ساختار اجتماعی مورچه به آنان اجازه می دهد تا تغییرات محیطی را بسیار بیش تر از موجودات انفرادی تحمل کنند.

واقعا جای تعجب نیست. مورچه ها پیش از ما انسان ها بر روی سیاره زمین حضور داشته اند و احتمالا برای مدت زمانی طولانی تر از ما دوام خواهند آورد. آنان سیاره زمین را اداره می کنند. ما تنها بازدید کنندگان از محل کار آنان هستیم.