منتخب قصیده های عاشقانه از شاعران عظیم پارسی - همه جا طنز و خنده

به گزارش همه جا طنز و خنده، قصیده عاشقانه می تواند به بخشی از یک قصیده اشاره داشته باشد چرا که قصیده ابیات بسیار زیاد گاهی تا حد 80 بیت دارد و مضمون آن مدح و ستایش است.

همه جا طنز و خنده | سرویس فرهنگ و هنر - قصیده در لغت به معنای مقصود است چون شاعر برای سرودن آن مقصودی را دنبال می نماید. در ابتدای قصیده به عشق و مسائل عاشقانه اشاراتی می شود. قالب شعری قصیده در ساختار به گونه ای است که بیت اول با ابیات زوج هم قافیه هستند. تعداد ابیات آن بیش از پانزده بیت و به طور معمول بین بیست تا هشتاد بیت است. تفاوت قصیده با قالب غزل در تعداد ابیات و موضوع شعر است. مدح و ستایش شاهان و عظیمان، هجو، تهنیت جشن ها، وصف طبیعت، پند و اندرز، مسائل اجتماعی، اخلاقی، تعلیمی و... مضامینی هستند که در قصیده به آنها پرداخته می شود.

قصیده عاشقانه چیست؟

همان طور که اشاره کردیم، موضوع قصیده با غزل متفاوت است. قصیده در قرن سوم هجری قمری شکوفا شد و موضوع قصیده طی قرن ها تغییر پیدا نموده است. در قرن های اولیه موضوع قصیده مدح و ستایش شاهان و امرا بود. اما بعدها بعضی شاعران قصیده را دست مایه اشاعه عقاید، انتقادهای اجتماعی اخلاقی و حتی افکار ملی میهنی خود قرار دادند. اگرچه در همه دوران ها قصیده وجود داشته، در اوایل قرن ششم قصیده از رونق افتاد و جای خود را به غزل داد.

قصیده ساختار معین دارد و از هفت بخش آگاه، تغزل، تخلص، تنه اصلی، شریطه و دعا، تجدید آگاه و مقطع تشکیل شده است. نباید فراموش کرد که موضوع اصلی یک قصیده عشق نیست و به معنای کامل چیزی به نام قصیده عاشقانه نداریم. تنها در بخش تغزل که ابیات آغازین قصیده هستند، ممکن است شاعر به بیان عشق بپردازد. عشق در قصیده همانند مقدمه ای کوتاه است که پس از آن شاعر وارد تنه اصلی و مقصود خود می شود.

آنچه در این مطلب به انتخاب گروه فرهنگ و هنر همه جا طنز و خنده می خوانید بریده کوتاهی از قصاید شاعران عظیم ایران و در حقیقت بخش تغزل قصاید است که برای گردآوری آنها از سایت گنجور یاری گرفته ایم.

منتخب قصیده عاشقانه از شاعران عظیم پارسی

من ندانم که عاشقی چه بلاست

هر بلایی که هست عاشق راست

زرد و خمیده گشتم از غم عشق

دو رخ لعل فام و قامت راست

کاشکی دل نبودیم که مرا

اینهمه درد وسختی از دل خاست

دل بود جای عشق و چون دل شد

عشق را نیز صندلی کجاست

دل من چون رعیتیست مطیع

عشق چون پادشاه کامرواست

برد و برد هر چه بیند و دید

کند و کرد هرچه خواهد و خواست

وای آن کو بدام عشق آویخت

خنک آن کو زدام عشق رهاست

عشق بر من در عنا بگشاد

عشق سر تابسر عذاب و عناست

در دنیا سخت تر ز آتش عشق

خشم فرزند سیدالوزراست...

فرخی سیستانی

✦✦✦✦✦

...ناله بلبل سحرگاهان و باد مشکبوی

مردم سرمست را کالیوه و شیدا کند

گاه آن آمد که عاشق برزند لختی نفس

روز آن آمد که تائب رای زی صهبا کند

من دژم گردم که با من دل دوتا نموده ست دوست

خرم او باشد که با او دوست دل یکتا کند

هر زمان جوری کند بر من به نو معشوق من

راضیم راضی به هرچ آن لاله رخ با ما کند

گر رخ من زرد کرد از عاشقی گو زرد کن

زعفران قیمت فزون از لاله حمرا کند

ور همی چفته کند قد مرا گو چفته کن

چفته باید چنگ تا در چنگ ترک آوا کند

ور همی آتش فروزد در دل من، گو فروز

شمع را چون برفروزی روشنی پیدا کند

ور ز دیده آب بارد بر رخ من گو ببار

نوبهاران آب باران باغ را زیبا کند

ور فکنده ست او مرا در ذل غربت گو فکن

غربت اندر خدمت خواجه مرا والا کند...

منوچهری دامغانی

✦✦✦✦✦

...ای صفت زلف تو غارت ایمان ما

عشق دنیا سوز تو بر دل ما پادشا

بر در ایوان توست پای شکسته خرد

بر سر میدان توست دست گشاده هوا

صد لطف از کردگار وز لب تو یک سخن

صد ستم از روزگار وز دل تو یک جفا

از رخ تو کس نداد هیچ نشانی تمام

وز مژه تو نکرد هیچ خدنگی خطا

ای تو ز ما بیخبر ما به تمنای تو

بس که بپیموده ایم عالم خوف و رجا

گاه بدزدیم چشم از تو ز بیم رقیب

گه به نظر بشکنیم چشم رقیب تو را

لعل تو طرف زر است بر کمر آفتاب

وصل تو مهر تب است در دهن اژدها

بر سر کوی تو من نایب خاقانیم

بو که به دیوان عشق نام برآید مرا

صبح امید منی طاب علیک الصبوح

گرچه به شب های هجر طال علی البلا

موی شکافم به شعر موی شدستم ز غم

لیک نگنجم همی در حرم مقتدا...

خاقانی شروانی

✦✦✦✦✦

...ای با دل سودائیان عشق تو در کار آمده

ترکان غمزت را به جان دلها خریدار آمده

آئینه بردار و ببین آن غمزه سحر آفرین

با زهر پیکان در کمین ترکان خون خوار آمده

تو بادی و من خاک تو، تو آب و من خاشاک تو

با خوی آتش ناک تو صبر من آوار آمده

دانم که ندهی داد من، روزی نیاری یاد من

بشنو شبی فریاد من، داغ شب تار آمده

ای خون من در گردنت، زین دیر یادآوردنت

وز دست زود آزردنت جانم به آزار آمده

هم خواب خرگوشم دهی، داغ جگر جوشم نهی

ای از تو آغوشم تهی، خوابم همه خار آمده

خاقانی و درد نهان، خون دل از ناخن چکان

وز ناخن غم هر زمان مجروح رخسار آمده

او بلبل است ای دلستان طبعش چو شاخ گلستان

در مجلس شاه اخستان لعل و زرش بار آمده...

خاقانی شروانی

عقل را تدبیر باید عشق را تدبیر نیست

عاشقان را عقل تر دامن گریبان گیر نیست

عشق بر تدبیر خندد زان که در صحرای عقل

هر چه تدبیرست جز بازیچه تقدیر نیست

عشق عیارست و بر تزویر تقدیرش چکار

عقل با حفظ ست کو را کار جز تدبیر نیست

علم خورد و خواب در بازار عقلست و حواس

در دنیا عاشقی هم خواب و هم تعبیر نیست

تیر چرخ از عقل دزدان دان جان را لاجرم

هیچ زندانی کمان چرخ را چون تیر نیست

کار عقلست ای سنایی شیر دادن طفل را

خون خورد چون شیر عشق اینجا حدیث شیر نیست

میوه خوردن عید طفلانست و اندر عید عشق

بند و زنجیرست اینجا رسم گوز انجیر نیست

هر زمان بر دیده تیری چشم دار ار عاشقی

زان که غمزه یار یک دم بی گشاد تیر نیست

مرد عشق ار صد هزاران دل دهد یک دم به دوست

حال اندر دستش از تقصیر جز تشویر نیست

مانده اندر پرده های تر و ناخوش چون پیاز

هر که او گرم مجرد در رهش چون سیر نیست

در گذر چون گرم تازان از رخ و زلفین دوست

گر چه بی این هر دو جانها را شب و شبگیر نیست

تا نمانی بسته زنجیر زلف یار از آنک

اندرین ره شرط این شوریدگان زنجیر نیست

عاشقی با خواجگی خصمست زان در کوی عشق

هر کجا چشم افگنی تیرست یکسر میر نیست

عین و شین و قاف را آنجا که درس عاشقیست

جز که عین و شین و قاف آنجا دگر تفسیر نیست

پیر داند قبض و بسط عاشقان لیکن چه سود

تربت ما موضع بیلست جای پیر نیست

عشق چون خصم دنیا تیرگی و خیرگیست

اینهمه عشق سنایی عشق را بر خیر نیست...

سنایی غزنوی

✦✦✦✦✦

گوهری گویا کزو شد دیده پرگوهر مرا

کرد مشکین چنبر او پشت چون چنبر مرا

عشق او سیمین و زرّین کرد روی و موی من

او همی خواهد که بِفریبد به سیم و زر مرا

تا مرا دل آس شد در آسیای عشق او

هست پنداری غبار آسیا بر سر مرا

دیده چون عَبهَرش بسته همه خون در تنم

تا همه تن زرد شد چون دیده عبهر مرا

از سرشک و از تپانچه چهره من شد چُنا نک

گر ببیند باز نشناسد ز نیلوفر مرا

زاب چشم و آذر دل هر شبی تا بامداد

قطره و شعله است در بالین و در بستر مرا

پیش داور بردم او را فتنه شد داور بر او

تا ز رشکش داوری افتاد با داور مرا

چون ز درد دل بنالیدم مرا باور نداشت

کاشکی دیدی دلم تا داشتی باور مرا

گر طبیبان ازگل و شَکّر علاج دل نمایند

او چرا درد دل آورد از گل و شَکّر مرا

هر زمان آرد به عَمد ا زلف را نزدیک لب

تا نماید دود دوزخ بر لب کوثر مرا...

امیر معزّی

✦✦✦✦✦

عاشق بدری شدم کز عشق او گشتم هلال

فتنه سروی شدم کز هجر او گشتم خلال

کیست چون من در دنیا کز عشق بدر و هجر سرو

شخص دارد چون خلال و پشت دارد چون هلال

بینی آن دلبر که دارد قامت او شکل مد

وز دو حرف مد دهان و زلف او دارد مثال

مد اگر میم است و دال آنک دهان و زلف او

آن یکی مانند میم و آن دگر مانند دال

ساعتی عاشق فریبد خال او در زیر زلف

ساعتی حیلت سگالد زلف او در پیش خال

جز بر آن روی دنیا آرای هرگز دیده ای

عنبر عاشق فریب و سنبل حیلت سگال

زلف او شوریده دیدم حال من شوریده گشت

کردم از شوریده حالی رخ چو نیل و تن چو نال

گر نداری باورم بنگر ا و چه سان نامیده اند

نام او شوریده زلف و نام من شوریده حال

صبرم از دل دور گشت و خوابم از دیده نفور

من چنین بی خواب و صبر و آرزومند وصال

گر وصال از صبر آید من کجا یابم مراد

ور خیال از خواب خیزد من کجا یابم خیال

خواستم که آواز وصل او به گوش آید مرا

گوش من بر وصل بود از هجر دیدم گوشمال

هجر او گر نیست درویشی و پیری پس چرا

جان شیرین بر من از هجرش همی شود وبال

جز به فرمان شریعت در حلال و در حرام

نیست اندر هر مقامی اهل سنت را مقال

عشق نشناسد شریعت پس چراکرد ای عجب

وصل او بر من حرام و هجر او بر من حلال

آفتاب وصل او را گر زوال آمد چه شد

هست ملاقات خداوند آفتاب بی زوال...

امیر معزّی

اگر وقت سحر بادی ز کوی یار در جنبد

دل بیمار مشتاقان ز هر سو زار در جنبد

ور از زلفش صبا بویی به کوی بی دلان آرد

ز هر کویی دو صد بی دل روان افگار در جنبد

ز باد کوی او در دم دل رنجور جان یابد

ز یاد روی او هر دم دل بیمار در جنبد

چو بینی جنبش عاشق مشو منکر که عشق او

دلی را چون بجنباند تنش ناچار در جنبد

چو از باد هوا دریا بجنبد بس عجب نبود

کزان باد هوای او دل ابرار در جنبد

ولی چون دیده منکر نبیند دیده باطن

ز ظاهر جنبشی بیند دلش زان کار در جنبد

بیا تا بینی، ای منکر، دلی از همت مردی

که در صحرای قرب حق همی طیار در جنبد

فخرالدین عراقی

✦✦✦✦✦

از تکسر، اگرش طره به هم بر شده است

عارضش باری ازین عارضه خوشتر شده است

داشتش آینه گردی و کنون روشن شد

که به آه دل عشاق منور شده است

از لبت شربت قند ار چه رسیدست به کام

شکر از شرم دهانت به عرق تر شده است

ای طبیب از دهن یار به عطار بگوی

برمکش قند گران را که مکرر شده است

شربتی ساز مفرح دل بیمار مرا

زان دو یاقوت که پرورده به شکر شده است

می دهد لعل توام ساده جوابی لیکن

چشم بیمار تو مایل به مزور شده است

صبح برخاست به بوی تو صبا پنداری

که ز بیماری دوشینه سبکتر شده است

هر کجا نموده گذر بر سر زلفت بادی

روز من چون شب تاریک مکدر شده است

گر سر من برود عشقت از این سر نرود

زانکه سرمایه عشق تو درین سر شده است

چشم بیمار تو از دیده من کرد هوس

ناردانی که بدین گونه مزعفر شده است

تا دگر کی به لب جام لبت باز خورد

ای سبا خون که ز غم در دل ساغر شده است

بعد ازین غم مخور ای دل که غم امروز همه

روزی دشمن دارای مظفر شده است...

سلمان ساوجی

✦✦✦✦✦

گلعذاران دنیا بسیارند

لیک پیش گل رویت خارند

دل نگهدار که خوبان دل را

چون گرفتند نگه می دارند

مده آزار دل من که بتان

دل عشاق نمی آزارند

گر شنیدی که نکویان دنیا

بی وفایند و شقاوت کارند

مرو از راه که آن بی ادبان

همه بازاری و سردم دارند

تو نجیبی و نکویان نجیب

همه با رحم و نکوکردارند

لاله رویند ولیکن هرگز

داغ محنت به دلی نگذارند

همه خوش صورت و خوشن برخوردند

همه خوش سیرت و خوش رفتارند

بهر عشاق حقیقی نورند

بهر عشاق دروغی نارند

نرمند از ادبا و احرار

یار اهل ادب و احرارند

دامن با ادبان را گنجند

گردن بی ادبان را مارند

همه عاشق طلب و دلجویند

همه شکر لب و شیرین کارند

بهرشان عاشقی ار یافت نشد

همت اندر طلبش بگمارند

عاشق از آهن و از چوب نمایند

که هم آهنگر و هم نجارند

جمله هم عاشق و هم معشوقند

جمله هم ثابت و هم سیارند

دعوی بلهوسان را در عشق

نپذیرند که بس عیارند

قدر صافی گهران را از دور

بشناسند که بس هشیارند

نستانند دل از یکتن بیش

نیز دل جز به یکی نسپارند

امتحان های دلاوبز نمایند

تا به عشق کسی ایمان آرند

چون مسلم شد و تردید نماند

شرم و حشمت ز میان بردارند

در برش ساعتکی بنشینند

همرهش بادگکی بگمارند

گاه گاهی ز پی صیقل عشق

بوسه ای چند بر او بشمارند

بوسه در عشق مباح است آری

بوسه را صیقل عشق انگارند...

ملک الشعرای بهار

گروه فرهنگ و هنر همه جا طنز و خنده